W marcowym wydaniu czasopisma „Hejnał Oświatowy” ukazał się artykuł dotyczący Projektu Bohaterskiej Wyobraźni i III Ogólnopolskiej Konferencji HIP, autorstwa Trenerek Edukacji HIP Bernadety Szklarskiej i Katarzyny Pelc.
Autorki są jednocześnie nauczycielkami w Zespole Szkół Ogólnokształcących Integracyjnych nr 5 w Krakowie. Szkoła jest Akredytowanym Ośrodkiem Szkoleniowym Projektu Bohaterskiej Wyobraźni. Bernadeta Szklarska jest polonistą, ukończyła też studia w zakresie resocjalizacji. Uzyskała uprawnienia trenerskie w zakresie I i II modułu Projektu. Katarzyna Pelc jest pedagogiem specjalnym, nauczycielem – terapeutą. Uzyskała uprawnienia trenerskie w zakresie II modułu. Od 11 lat pracują razem, prowadząc klasy integracyjne.
Jak zachęcić uczniów, do rozwijania swoich umiejętności, podejmowania nowych wyzwań? Jak przekonać, że rozwój jest możliwy, a pojawiające się porażki są naturalną częścią tego procesu? My znalazłyśmy odpowiedzi na te pytania w Projekcie Bohaterskiej Wyobraźni.
Projekt Profesora Zimbardo w szkole
Z Heroic Imagination Project czyli Projektem Bohaterskiej Wyobraźni spotkałyśmy się, szukając inspiracji do pracy z młodzieżą. Mimo udziału w wielu szkoleniach i warsztatach brakowało nam metody pracy, która w sposób uporządkowany, a równocześnie atrakcyjny pomogłaby w rozwijaniu kompetencji społecznych oraz zmianie postaw i nastawienia u uczniów. Uzyskałyśmy certyfikaty Nauczyciela HIP i przystąpiłyśmy do realizacji projektu.
Autorem programu edukacyjnego „Rozumienie Ludzkiej Natury” (Understanding Human Nature), który został stworzony w ramach Projektu Bohaterskiej Wyobraźni jest znany psycholog społeczny profesor Philip Zimbardo. Jako młody naukowiec zgłębiał tajniki ludzkiej psychiki, zastanawiając się, jak to możliwe, że zwykli, dobrzy ludzie, postawieni w określonej sytuacji, mogą wykazać się wobec bliźnich niespodziewanym okrucieństwem. To zjawisko obnażył eksperyment stanfordzki, znany też pod nazwą eksperymentu więziennego, szeroko opisany w literaturze, również przez samego profesora, który dogłębnie przeanalizował przyczyny i skutki postępowania uczestników eksperymentu w książce „Efekt Lucyfera”. P. Zimbardo w swojej długiej karierze opublikował ponad 450 książek i artykułów z zakresu psychologii społecznej. Zajmował się zagadnieniami nieśmiałości, paradoksem czasu, kondycją współczesnych młodych mężczyzn, ale problem dobra i zła prawdopodobnie wciąż mu towarzyszył, gdyż, jak sam stwierdził:
„Poprzysiągłem sobie, że będę używał wszelkich posiadanych zdolności, aby czynić dobro i przeciwdziałać złu, wspierać to, co w ludziach najlepsze, pracować w celu uwolnienia ich z więzień, które sobie sami stworzyli, oraz w celu zwalczania systemów, które niszczą nadzieje na ludzkie szczęście i sprawiedliwość”.
Od analizy i opisu zła do promowania bohaterstwa – życie profesora zatoczyło krąg, zapragnął on szerzyć wśród młodych ludzi ideę bohaterskiej wyobraźni, uzbroić ich w wiedzę i umiejętności, by w sytuacjach trudnych mieli siłę i odwagę, by przeciwstawiać się negatywnym wpływom grupy i barierom, które sami sobie stawiają.
Projekt profesora jest interwencją, zakłada trwałą zmianę postaw i zachowań.
Idea bohaterstwa jest obecna w całym projekcie, choć w I module pt. „Jak bierni obserwatorzy mogą stać się bohaterami?” ma ona szczególny wydźwięk. Dzięki analizie zachowań osób przedstawionych w krótkich filmach uczniowie mają okazję poznać takie zjawiska jak „efekt gapia”, „rozproszona odpowiedzialność” czy „światła rampy”. Wiedza psychologiczna jest podawana uczniom w wyważonych ilościach, projekt zostawia miejsce na refleksje uczestników, dzielenie się doświadczeniami i, co bardzo ważne, nie piętnuje własnych uprzedzeń i automatycznych reakcji na trudne sytuacje, pozwala , by uczniowie sami zdecydowali, w jaki sposób tę wiedzę wykorzystają.
Równie interesujące przesłanie dla uczniów, ale i każdego z nas niesie II moduł „Kształtowanie nastawienia rozwojowego”. Dowiadujemy się w nim, że nastawienia to przekonania na temat naszych ograniczeń i zdolności, które pomagają kształtować cele, ambicje i marzenia. Nastawienie stałe może utrudniać realizację naszego potencjału, nastawienie rozwojowe pozwala na osiągnięcie optymalnego rozwoju. Osoba nastawiona na rozwój nie boi się podejmowania nowych wyzwań, rozwijania swoich umiejętności w różnych dziedzinach wiedzy, sztuki, sportu, kompetencjach społecznych. Wie, że porażki i popełnianie błędów są nieuniknioną i konieczną częścią uczenia się.
Projekt Bohaterskiej Wyobraźni składa się z sześciu modułów. Oprócz dwóch dotąd opisanych w najbliższych latach zostaną wprowadzone w Polsce:
III moduł – Rozwijanie sytuacyjnej świadomości siły autorytetu,
IV moduł – Przekształcanie konformizmu na korzystny dla osoby,
V moduł – Przezwyciężanie uprzedzeń i dyskryminacji,
VI moduł – Radzenie sobie z zagrożeniem stereotypem.
Zanim podzielimy się refleksjami po przeprowadzeniu w kilku klasach projektu, garść informacji o naszej szkole i uczniach, wszak to oni są ostatecznymi beneficjentami. Pracujemy w Zespole Szkół Integracyjnych nr 5 w Krakowie, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa nr 105 i Gimnazjum nr 49. W naszych szkołach kładziemy duży nacisk na zapewnienie każdemu dziecku wszechstronnego rozwoju w duchu tolerancji, akceptacji i wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka. Projekt prof. Zimbardo spotkał się z ogromnym zainteresowaniem zarówno dyrekcji jak i nauczycieli, bo doskonale wpisuje się w nasze działania . Dostrzegliśmy w nim szansę na przeprowadzenie prawdziwych zmian w nastawieniu naszych uczniów zarówno do zachowania się w sytuacjach społecznych, jak i w nastawieniu do samych siebie i swoich możliwości. Podczas realizacji projektu zaobserwowałyśmy wiele przykładów bohaterskich zachowań naszych uczniów, którzy w sytuacji, gdy komuś działa się krzywda, potrafili odpowiednio zareagować i przyjść z pomocą. Czynili to, świadomie, nie chcąc poddać się działaniu efektu gapia. Wiedza, którą młodzież zdobyła podczas projektu sprawia, że możemy z nimi konstruktywnie analizować zdarzenia, w których ulegli wpływowi otoczenia i tylko biernie przyglądali się niebezpiecznym wydarzeniom. Stanowi to doskonałą płaszczyznę komunikacji.
Zauważamy, że analizując teksty literackie, dzieci same dostrzegają występowanie w nich efektu gapia. Tak było w przypadku wiersza „Domysły na temat Barabasza”, powieści „Ten obcy” i innych. Uczniowie chętniej angażują się w akcje społeczne realizowane w szkole od lat; pracę Szkolnego Klubu Wolontariusza „Podaj dłoń”, np. zbiórki żywności, kwesta na rzecz Hospicjum Św. Łazarza, Adopcję na odległość, WOŚP. Działania w projekcie „Aby senior brzmiało dumnie” nakłaniają do wspólnej aktywności młodzieży, osób starszych i emerytów. Hucznie obchodzimy Dzień życzliwości, bierzemy udział w projekcie „Każdy jest komuś potrzebny”. Wszystkie te działania, organizowane przez nauczycieli HIP i nie tylko, dają naszym uczniom szansę rozwoju kompetencji społecznych, uwrażliwiają na drugiego człowieka.
Realizując drugi moduł projektu starałyśmy się przekonać uczniów, że zawsze mogą poprawić swoje wyniki, być w czymś lepszym, rozwinąć swój potencjał, nauczyć się zupełnie nowych rzeczy. Zaproponowałyśmy, że razem z nimi nauczymy się żonglować. „Filozoficzne” wypowiedzi podczas podnoszenia z podłogi kolejnych piłeczek uświadomiły nam, że ta pozornie błaha czynność nie tylko poprawia połączenia obu półkul mózgu, koordynację wzrokowo-ruchową, współpracę w grupie, motywację, ale też pozwala na pewne obserwacje psychologiczne. Uczniowie zauważyli, że w żonglowaniu jest jak w życiu, trzeba cierpliwości i determinacji, by potem mieć satysfakcję.
Zmiany są niewielkie, ale zauważalne. Klaudia postanowiła nauczyć się pisać opowiadania. Monika zaczęła czytać książki. Marika „nauczyła się uczyć”, dotąd uważała, ze pewne rzeczy są poza jej zasięgiem. Przekonała siebie i innych, że można. Jeśli tylko się chce.
Udział w projekcie wzbogacił nie tylko naszych uczniów, ale nas również- wiedza zdobyta podczas szkoleń wpłynęła na zmianę naszych nastawień do samych siebie i naszych uczniów, na świadomość możliwości własnego rozwoju. Pracując z dziećmi przekonałyśmy się, że HIP tak naprawdę nie kończy się z obejrzeniem ostatniego filmu i wypełnieniem ostatniej karty pracy. Projekt towarzyszy nam ciągle, „rośnie” razem z klasą, gdyż wciąż sięgamy do jego zasobów, rozmawiając o ich bohaterskich czynach i pokonywaniu własnych ograniczeń.
Projekt Bohaterskiej Wyobraźni stał się w pewnym sensie naszą pasją. Postanowiłyśmy rozpropagować go wśród osób pracujących z młodzieżą, prowadząc szkolenia certyfikujące dla nauczycieli, jako jedyna w Krakowie szkoła – Akredytowany Ośrodek Szkoleniowy Projektu. Włączyłyśmy się do organizacji III Ogólnopolskiej Konferencji Projektu Bohaterskiej Wyobraźni pt. „Zawsze warto chcieć”. Podczas konferencji będzie można poszerzyć wiedzę na temat projektu, dowiedzieć się, w jaki sposób jest wdrażany w krakowskich szkołach, o czym opowiedzą nauczyciele HIP. Mamy nadzieje, że doświadczenia nasze i naszych kolegów i koleżanek staną się inspiracją dla osób, które uwierzą i przekażą to swoim podopiecznym, że zmiana na lepsze i rozwój zawsze są możliwe.
